Wassily Kandinsky (1866-1944) werd gekenmerkt door een energetisch en tegenstrijdig tijdperk in de overgang van de 19de naar de 20ste eeuw. Hij wordt beschouwd als een van de vertegenwoordigers van de "Zilveren Eeuw" van de Russische kunst, een tijdperk dat een ongekende hoogtijdagen bracht aan de visuele en uitvoerende kunsten, evenals aan literatuur en muziek. De belangen van de kunstenaar waren onder meer muziek (hij speelde zelf de viool), de studie van mystiek en occultisme en een voorliefde voor Russische volkskunst. Hij behandelde ook de leer van de harmonie van kleuren. Het zijn precies deze veelvuldige impulsen en gevoelens die in zijn werk vloeien en culmineren in 1911 in het schilderij "The Last Judgment / Composition V". Tegenwoordig wordt dit beschouwd als het eerste abstracte beeld van de moderne kunstgeschiedenis.

In die zin moet ook rekening worden gehouden met de "snijlijnen" van 1923. De kunstenaar ziet consequent af van natuurlijke modellen. Door niet eens bekende fenomenen te verbeelden, vermijdt hij alle tegenstrijdigheden en vergelijkingen. Hij gaat verder in dit project dan over de Franse kubisten van zijn tijd. Een schilder als Fernand Léger bouwde zijn schilderijen uit kristallijnen of kubistische vormen, waardoor ze een buitengewoon plastisch uiterlijk kregen. Er zit niets in de "kniplijnen" van dit. Zowel geometrie als stereometrie wijzen Kandinsky af als middel om een doel te bereiken. Als de kunstenaar echter breekt met vertrouwde manieren van kijken en imago, geeft hij ons de sleutel om - als u wilt - het werk te begrijpen. Omdat we op deze manier worden aangemoedigd om kleuren en vormen te zien alsof ze iets geheel nieuws zijn. Een gratis fantasie zoals de "snijlijnen" vereist openheid en nieuwsgierigheid in het oog van de toeschouwer.

De naam van de foto is programma: in zijn onmiskenbare vormentaal ontwerpt Kandinsky een wilde "verwarring" van rechte en gebogen lijnen, vierkanten, driehoeken, cirkels en ellipsen. Een duidelijk gemarkeerde voorgrond of achtergrond kan niet worden bepaald; Evenzo mislukken conventionele categorieën zoals "boven" en "onder". Ten slotte kan de afbeelding van links naar rechts worden bekeken en omgekeerd. De poging om bepaalde vormen te verzoenen met echte bestaande objecten ligt voor de hand. Het blauwe gebied met de gekleurde stippen in de linkerbovenhoek van de afbeelding kan bijvoorbeeld een palet zijn. Het raster of de rechthoek met schaakbordpatroon roept ook associaties op met de vertrouwde wereld. Deze dingen presenteren zich echter uit elke bekende context en verkrijgen daardoor hun autonomie. Ze bestaan alleen als componenten van het artistieke werk. Deze weergave wordt niet in de laatste plaats ondersteund door de volledig vrije lijnen en oppervlakken. Het is duidelijk dat de afbeelding laat zien hoe Kandinsky nieuwe manieren van uitdrukken zocht. Het feit dat hij bestaande vormen zoals driehoeken of vierkanten gebruikte, is van nature. Want elke kunstenaar doet een beroep op een min of meer bewezen reeks vormen. Zelfs Kandinsky kan zichzelf niet volledig bevrijden in de "snijlijnen". Niettemin confronteert hij ons niet met een vaste, onveranderlijke verklaring. De "snijlijnen" staan haaks op elke dogmatische benadering. De afbeelding is een uitnodiging aan de toeschouwer om de losse compositie en het samenspel van de kleuren te laten verschijnen zonder enig bijbedoeling.

---

Kruisende lijnen, 1923 · Wassily Kandinsky
Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Dusseldorf, Germany / Bridgeman Images